فیبرواسکن کبد

بیمار به پشت می‌خوابد، پزشک متخصص کبد پروب اولتراسوند را روی پوست بالای کبد قرار می‌دهد. هر بار که پروب موج ارتعاشی تولید می‌کند، بیمار ضربه ملایمی را حس می‌کند.

تست فیبرواسکن حدود ده دقیقه طول می‌کشد و کمترین ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. عموماً از بیمار خواسته می‌شود تا از حداقل دو ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورد، متخصص دستورات دقیق‌تر را قبل از آزمایش به بیمار اعلام می‌کند.

کاربردهای فیبرواسکن

فیبرواسکن در اصل برای ارزیابی شدت آسیب کبدی یا به بیان دیگر مرحله بیماری، کاربرد دارد. تست فیبرواسکن برای ارزیابی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، برای مثال هپاتیت سی مزمن، هپاتیت بی مزمن، کبد چرب الکلی و کبد چرب به کار برده می‌شود. مفهوم اصلی که تفسیر نتایج اسکن بر آن مبتنی است این است که هر چه بافت همبند و تخریب شده در بافت کبدی بیشتر باشد، کبد سفت‌تر می‌شود. نتایج اسکن در موارد زیر کاربرد دارد:

• ارزیابی شدت آسیب کبدی
• نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری با استفاده از اندازه‌گیری‌های دوره‌ای
• اطلاع از پیش‌آگهی و مدیریت آتی بیماری، برای مثال تعیین روش درمان مناسب
• وجود توده های حاوی عروق داخل کبد

تشخیص بیماری های کبد

روش‌های غیرتهاجمی دیگری از جمله تکانه نیروی تشعشعی آکوستیک (ARFI)، الاستوگرافی زمان واقعی (RT-E)، الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) و الاستوگرافی موج برشی (SWE) به همراه فیبرواسکن برای ارزیابی سختی کبد به کار برده می‌شوند.

این دستگاه‌ها نیز از خصوصیات فیزیکی کبد برای ارائه اطلاعاتی درباره بافت همبند کبد استفاده می‌کنند. در هر کلینیک به تناسب امکانات و تخصص‌ها یکی از این دستگاه‌ها به کار برده می‌شود.
علاوه بر این دستگاه‌ها که قابلیت اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی کبد را دارند، از گونه‌های متفاوتی از نشانگرهای زیستی یا بیومارکرها برای تعیین سیروز یا فیبروز پیشرفته استفاده می‌شود. شاخص نسبت آسپارات آمینوتراتسفراز به آلانین آمینوترانسفراز (AST/ALT) یا شاخص نسبت AST به پلاکت (APRI) ارائه می‌شود و با توجه به نتایج آزمایش خون نیز قابل محاسبه است. الگوریتم‌هایی نیز مانند فیبروتست وجود دارد که کاربرد گسترده‌ای ندارند. استفاده از ترکیبی از این آزمایش‌ها، به ویژه در صورت جامع نبودن یک آزمایش به تنهایی، نتایج متقنی را به دست می‌دهد.

با استفاده از فیبرواسکن می توان کبد را مورد بررسی قرار داده و بیش تر بیماری های کبدی را به وسیله آن تشخیص داد. در ذیل به مواردی اشاره می نماییم که ممکن است موجب نشان دادن سطح بالای سختی کبد باشند:

• التهاب کبد (برای مثال هپاتیت فعال)
• کلستاز (برای مثال انسداد مجاری صفراوی)
•  وجود توده‌های زخم داخل کبد (برای مثال تومور)
• گرفتگی کبد (ازکارافتادن قلب)

دقت فیبرواسکن

فیبرواسکن دقیق ترین روش تشخیص بیماری های کبدی می باشد. اما در این بین عواملی وجود دارند که می تواند تشخیص این بیماری ها را مشکل نماین. در ذیل به برخی از این عوامل به اختصار اشاره می نماییم:

• چاقی (BMI >30–۳۵ kg/m2)
• سن بالا
• آسیت یا آب آوردن شکم
• ابتلا به سندرم‌ها متابولیک (دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، پهن شدن دور کمر)

موارد فوق به این دلیل صحت فیبرواسکن را کاهش می‌دهند که روش‌های مبتنی بر اولتراسوند برای ارائه نتایجی مطمئن به تصویرسازی مناسبی از کبد نیاز دارند. اما تمامی اشکالات ذکر شده در دستگاه جدید فیبرواسکن حذف گردیده و این عوامل روی عملکرد روش‌های جدید تاثیر منفی ندارند.

دستگاه فیبرواسکن هیچ منع استفاده قطعی ندارد، البته آب آوردن شکم از انتشار امواج ارتعاشی جلوگیری می‌کند و دقت آزمایش را کاهش می‌دهد. پزشک متخصص کبد توصیه می‌کند که این آزمایش در دوران بارداری و بر روی بیماران دارای ضربان‌ساز قلب (پیس میکر) انجام نشود.